Փրինսթոնի համալսարանի ամերիկացի գիտնականներն ապացուցել են ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակակիր Յուջին Ուիգների տեսության ճշգրտությունը, որը 90 տարի առաջ կանխատեսել էր հատուկ տեսակի նյութի գոյության հնարավորությունը, որում ընդհանրապես ատոմներ չկան։ Այն բաղկացած է էլեկտրոններից, որոնք թակարդված են իրենց սեփական փոխադարձ վանմամբ: Հետազոտությունը հրապարակվել է Nature գիտական ամսագրում։
1934թ.-ին մի հոդվածում Ուիգներն ենթադրել է, որ չափազանց ցածր ջերմաստիճանի դեպքում էլեկտրոնների միջև վանող փոխազդեցությունը կհանգեցնի դրանց պոտենցիալ էներգիայի՝ մասնիկների կանգնելու և բյուրեղանման վանդակների քայքայմանը:
Այս բյուրեղները պետք է իրենց պահեն ոչ թե դասական ֆիզիկայի, այլ քվանտային մեխանիկայի համաձայն, որտեղ կապված էլեկտրոնները կգործեն ոչ թե որպես առանձին մասնիկներ, այլ որպես առանձին ալիքներ։ Հայեցակարգը կոչվում էր Wigner crystal, և մինչև վերջերս նման նյութը համարվում էր միայն հիպոթետիկորեն հնարավոր:
Փրինսթոնի թիմին հաջողվել է մագնիսական դաշտերի միջոցով մաքրված գրաֆենի մեջ ներդնել էլեկտրոն Wigner բյուրեղ: Սա պահանջում էր նյութը սառեցնել մինչև բացարձակ զրոյից մի փոքր բարձր ջերմաստիճանի:
Որոշակի խտության մակարդակում ֆիզիկոսները կարողացել են հասնել մի վիճակի, երբ էլեկտրոնները իրականում ձևավորել են բյուրեղային ցանց: Փոխադարձ հակահարվածի ուժերը թույլ չեն տվել նրանց թռչել միմյանցից։
Գիտնականները նաև կարողացել են պատկերել քվանտային բյուրեղը թունելային մանրադիտակի միջոցով, որը թույլ է տալիս ուսումնասիրել նյութերը ատոմային մակարդակում:
